ΕΛΛΑΔΑ

Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι στις ελληνικές θάλασσες κατοικεί το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του κόσμου και το ταχύτερο είδος φάλαινας παγκοσμίως; H πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus) είναι ο «αγαθός και σβέλτος» κάτοικος της Μεσογείου και κολυμπάει ανάμεσά μας, με ταχύτητες που αγγίζουν τα 37 χλμ/ώρα.

Με καρδιά στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, μήκος που φτάνει τα 23 μέτρα, βάρος που μπορεί να φτάσει τους 75 τόνους και προσδόκιμο ζωής τα 100 χρόνια, η εντυπωσιακή πτεροφάλαινα είναι η μοναδική φάλαινα που έχει σταθερή παρουσία στα ελληνικά νερά.

Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ότι στις ελληνικές θάλασσες κατοικεί το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του κόσμου και το ταχύτερο είδος φάλαινας παγκοσμίως; H πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus) είναι ο «αγαθός και σβέλτος» κάτοικος της Μεσογείου και κολυμπάει ανάμεσά μας, με ταχύτητες που αγγίζουν τα 37 χλμ/ώρα.

Με καρδιά στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, μήκος που φτάνει τα 23 μέτρα, βάρος που μπορεί να φτάσει τους 75 τόνους και προσδόκιμο ζωής τα 100 χρόνια, η εντυπωσιακή πτεροφάλαινα είναι η μοναδική φάλαινα που έχει σταθερή παρουσία στα ελληνικά νερά.

Στην Ελλάδα, δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό τους. Αυτό όμως που γνωρίζουμε είναι ότι εντοπίζονται σταθερά στα ανοιχτά του Ιονίου Πελάγους, αν και περιστασιακά πλησιάζουν και κοντά στις ακτές.

Το χρώμα της είναι γκρι (είτε σκούρο είτε πιο ανοικτό) ενώ η κοιλιά της είναι άσπρη. Ξεχωρίζει για τη σχετικά υπερυψωμένη αναπνευστική οπή της, η οποία αποτελείται από δύο συμμετρικά και ανεξάρτητα ρουθούνια. Η εκπνοή της εκτοξεύεται κάθετα και φτάνει ακόμα και τα 6 μέτρα σε ύψος οπότε και είναι ορατή από απόσταση μεγαλύτερη των δύο ναυτικών μιλίων.

Τρέφεται με ένα είδος ζωοπλαγκτόν, το κριλ, που μοιάζει με μικρές καραβίδες. Όπως όλες οι φάλαινες, έτσι και η πτεροφάλαινα περνά από τη φάση αναπαραγωγής στη φάση διατροφής. Οι πτεροφάλαινες της Μεσογείου όμως, σε αντίθεση με τις φάλαινες παγκοσμίως, παραμένουν όλο το χρόνο στα νερά της Μεσογείου ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για λόγους διατροφής τις βρίσκουμε στη θάλασσα της Λιγουρίας (μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας).

Στην Ελλάδα, δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό τους. Αυτό όμως που γνωρίζουμε είναι ότι εντοπίζονται σταθερά στα ανοιχτά του Ιονίου Πελάγους, αν και περιστασιακά πλησιάζουν και κοντά στις ακτές.

πτεροφάλαινα Balaenoptera physalus, ο φυσητήρας Physeter macrocephalus, ο ζιφιός Ziphius cavirostris και η φώκαινα Phocoena phocoena μεγάπτερη φάλαινα Megaptera novaeangliae, η ρυγχοφάλαινα Balaenoptera acutorostrata, η ψευδόρκα Pseudorca crassidens, ο μεσοπλόδοντας Mesoplodon sp

Φυσητήρας Physeter macrocephalus

Κατάσταση είδους: Κινδυνεύον

Πρόκειται για το ζώο με τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που έχει καταγραφεί ποτέ στο ζωϊκό βασίλειο, o οποίος ζυγίζει κατά μέσο όρο 8 κιλά. Ο μεσογειακός πληθυσμός των φυσητήρων θεωρείται απομονωμένος. Το μέγιστο μήκος που έχει καταγραφεί για αρσενικά και θηλυκά στη Μεσόγειο είναι γύρω στα 17,3 μ. και 10,5 μ. αντίστοιχα. Ο φυσητήρας καταδύεται σε βάθος 500-1.000 μ. προκειμένου να τραφεί με καλαμάρια, που είναι και η βασική του τροφή. Ο μέσος όρος κατάδυσης είναι 25-60 λεπτά για τους αρσενικούς και 20-24 λεπτά για τους θηλυκούς, αν και οι βαθύτερες καταγεγραμμένες καταδύσεις πλησιάζουν τα 2.000 μ. και τις 2 ώρες. Η εποχή της αναπαραγωγής είναι από τα μέσα Ιουνίου ως τα τέλη Αυγούστου και έχουν μέσο όρο ηλικίας τα 70 χρόνια (ίσως και περισσότερο).

Στην Ελλάδα συναντάται κατά μήκος της Ελληνικής Τάφρου (από τα Δυτικά των Ιονίων νήσων και της Πελοποννήσου έως τα νότια της Κρήτης και τα νοτιοανατολικά της Ρόδου), στο Μυρτώο Πέλαγος και σε περιοχές του Αιγαίου Πελάγους, ειδικά όπου υπάρχουν μεγάλα βάθη. Η Ελληνική Τάφρος είναι η σημαντικότερη περιοχή για τους φυσητήρες στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο με βάση την υπάρχουσα γνώση. Ειδικότερα για την πληθυσμιακή ομάδα που ζει ή επισκέπτεται τα νερά της Ελληνικής Τάφρου γνωρίζουμε ότι είναι περίπου 200 άτομα όλων των ηλικιών, ενώ για το σύνολο των ελληνικών θαλασσών ο αριθμός τους δεν υπερβαίνει τα 300 άτομα. Ο αριθμός αυτός πιθανόν να εκπροσωπεί και το μεγαλύτερο μέρος των φυσητήρων που ζουν σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο. Ζουν σε κοινωνικές ομάδες που αποτελούνται από ενήλικα θηλυκά και από 4-12 νεαρά άτομα. Έχουν την ικανότητα, να μεταδίδουν τα πολιτισμικά στοιχεία τους, (τη γλώσσα, τη δομή και την ιεραρχία της κοινωνίας, τους χάρτες τροφής κτλ) από τη μητέρα στο νεογέννητο. Χρησιμοποιούν ήχους για να προσανατολίζονται και να επικοινωνούν μεταξύ τους.

Φώκαινα, Phocoena phocoena

Κατάσταση είδους: Κινδυνεύον

Πρόκειται για ένα από τα μικρότερα κητώδη στον κόσμο. Ο πληθυσμός που ζει στο Β. Αιγαίο και συγκεκριμένα στα νερά της Θράκης θεωρείται ο μοναδικός της Μεσογείου. Κατά μέσο όρο, το μήκος των θηλυκών που βρίσκονται στην Ελλάδα είναι 1,35 μ.,των αρσενικών 1,25 μ. και το βάρος τους 50 κιλά. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την εποχικότητα αναπαραγωγής της, ενώ δεν έχουμε τις απαραίτητες γνώσεις για τις διατροφικές της συνήθειες. Γνωρίζουμε όμως ότι τρέφεται με ψάρια, όπως για παράδειγμα ο γαύρος και οι γωβιοί. Οι καταδύσεις της κυμαίνονται από 14 ως 41 μ. και ζει έως 24 χρόνια. 

Είναι εξαιρετικά δυσπρόσιτο ζώο και ως αποτέλεσμα οι πληροφορίες που έχουμε γι’αυτό είναι περιορισμένες. Αυτό που γνωρίζουμε όμως είναι ότι οι φώκαινες του Αιγαίου και της Μαύρης θάλασσας διαφοροποιούνται γενετικά από τις φώκαινες του υπόλοιπου πλανήτη. Το μέγεθος και η γεωγραφική απομόνωση του υποπληθυσμού αυτού, τον καθιστά εξαιρετικά ευάλωτο.

Πτεροφάλαινα Balaenoptera physalus

Κατάσταση είδους: Ανεπαρκώς γνωστά 

Η μεγαλύτερη φάλαινα που παρατηρείται στην Ελλάδα, έχει μέγιστο συνολικό  μήκος πάνω από 20 μ. Τα στοιχεία που έχουμε για την πτεροφάλαινα είναι ελλιπή.      Τρέφεται με ζωοπλανγκτόν που μοιάζει με μικρές γαρίδες και ονομάζεται «κρίλ». Δεν γνωρίζουμε τον αναπαραγωγικό της κύκλο και δεν έχουμε στοιχεία για τον ελληνικό πληθυσμό.

 Εντοπίζεται σταθερά ανοικτά των Ιονίων νήσων, όμως κάποιες χρονιές μπορεί να παρατηρηθεί και πολύ κοντά στις ακτές (για παράδειγμα στον Σαρωνικό). Απαντάται στα πελάγη, κυρίως σε βάθη άνω των 2.000 μ. Η κατάσταση των πληθυσμών της στη Μεσόγειο, μας είναι άγνωστη.

Ψευδόρκα, Pseudorca crassidens

Κατάσταση Είδους: Μη εκτιμημένα

Η ψευδόρκα είναι ένα από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας των Δελφινιδών, με τα ενήλικα αρσενικά να έχουν μέγιστο μήκος τα 6,10 μ. και τα θηλυκά τα 5,06 μ. Υπάρχουν 33 καταγραφές ψευδόρκας στη Μεσόγειο, 16 στη δυτική λεκάνη και 17 στην ανατολική.

 

Μεγάπτερη Φάλαινα, Megaptera novaeangliae

Κατάσταση Είδους: Μη εκτιμημένα

Το συνολικό μήκος για τα αρσενικά είναι 10,3 μ. και 13,9 μ. για τα θηλυκά. Υπάρχουν 13 δημοσιευμένες καταγραφές μεγάπτερων φαλαινών στη Μεσόγειο. Στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο έχουν γίνει δύο παρατηρήσεις, στο έσω Ιόνιο και στο Μυρτώο Πέλαγος.

Κατάσταση Είδους: Μη εκτιμημένα

Το μέσο μήκος των θηλυκών παγκοσμίως είναι 8,5-8,8 μ. ενώ των αρσενικών είναι 7,8-8,2 μ. Υπάρχουν 26 καταγραφές βόρειων ρυγχοφαλαινών στη Μεσόγειο.